Leiðbeiningar fyrir ofvirka með athyglisbrest?...eða endurskilyrðing?


Hef svolítið verið að pæla í því sem ég heyrði Michael Caine segja í spjallþætti Parkinson. Hann talaði um að nota hindrunina þegar hann léki hlutverk, án þess að fara neitt nánar í hverju það fælist. Hann tók sem dæmi þegar stóll var óvart fyrir dyrum í einu leikritinu og hann var nærri því dottinn um hann. Ég hélt að hann væri að meina að hann reyndi að nota atvikin til þess að nýta neikvæðu orkuna og spinna sig út frá þeim.

Fór að leita að þessu viðtali á netinu, en fann því miður ekkert um það sem hann sagði, en rakst hins vegar á umfjöllun um Vipassana-hugleiðslu. Vipassana þýðir að sjá hlutina eins og þeir eru í raun og veru. Hún er ein af elstu hugleiðsluaðferðum á Indlandi og var enduruppgötvuð af Gotama Buddha fyrir 2500 árum. Vipassana hefur víst lítið með trú að gera, heldur eru leiðbeiningar um hvernig er best að ná hámarkseinbeitingu.

Auðvelt er að koma auga á mistök annarra, erfitt að sjá eigin
Þessi fullyrðing á jafnvel við jóga og aðra. Jógi getur ítrekað gert sömu mistökin, en samt verið blindur á þau, þangað til einhver glöggur bendir honum á þau.

Ég stekk strax í kaflann um hvernig best er að eiga við hugsanahindranir. Eðlilega er rétt einbeiting fyrir hendi þegar fátt truflar, en þegar fleiri hugsanir sveima um hugann er einbeitingarskortur. Það eru fimm gerðir af hindrunum: ástríður, hatur, deyfð, áhyggjur og efi. Hvers konar veraldlegar ástríður sem eiga rætur að rekja til skilningarvitanna eru myndbirtingar hindrana.

Ef hugsun skýst upp í kollinn viltu losna við hana vegna þess að þú vilt eiga góða hugleiðslu. Það er skammgóður vermir af því að þegar hugsun er bæld niður verðurðu ennþá ringlaðri, vegna þess að hugsanir halda áfram að poppa upp og því verður skilyrðing með tímanum. En ef þú ert meðvitaður um ástríðu þína á því augnabliki þá geturðu notað hana í hugleiðsluna.

Hægt er að nota þetta sem verkfæri við hugleiðsluna. Þetta er svipað og búa til hugarmerkimiða. Ef þú hefur ástríðu til þess að eiga góða hugleiðslu, skoðaðu þá ástríðuna og merktu hana:"þetta er ástríða" eða "þrá". Endurtaktu þetta þangað til að það verður skýrt í huga þínum að þetta er ástríða og þá hættir hún að vera það. Ef við höldum áfram með hugleiðsluna, þá er nauðsynlegt að vera fyllilega meðvitaður, að þekkja eða uppgötva ástríðunar áður en þær ná tökum á okkur. Það gæti verið að við sjáum að hugur okkar er ekki lengur sáttur, vegna truflandi ástríðanna. Með því að vinna svona með ástríðurnar hætta þær að vera hindranir.

Hatur er önnur hindrunin. Það er mikil neikvæð orka í haturshindruninni. Ef þú gerir þér grein fyrir því, geturðu breytt orkunni og notað hana sem hugsanatæki(mind-object) fyrir hugleiðsluna. Þetta er gert á sama hátt og með ástríðurnar. Við gerum hugarmerkimiða úr tilfinningunum um leið og við skynjum þær, merkjum þetta sem "hatur", "reiði", "óbeit" eða "árásargirni". Með því að gera það erum við að nýta okkur orkuna úr þessu í hugleiðsluna. Eftir smá tíma þegar þú hefur orðið var við tilfinninguna sem hefur hjaðnað heldurðu áfram í hugleiðslunni.

Deyfð er þriðja hindrunin. Deyfð, syfja, drungi eða mók. Þessi gerð hugsana er hindrun vegna þess að hún truflar hugann og meðvitundina. Það mikið að við gerum okkur ekki grein fyrir hvað við erum að gera í tíma og rúmi. Við missum jafnvel tök á hugleiðslu-tækninni.

Vegna sljóleikans erum við ekki nógu meðvituð, þannig að lítið verður úr hugleiðslunni. Þegar þú lendir í þessu verðurðu að standa upp og ganga, skvetta köldu vatni á andlitið eða hvað sem er til þess að vekja líkamann.

Fjórða tegund neikvæðrar meðvitundar er áhyggjur eða ístöðuleysi. Þegar þetta gerist verður hugurinn óskýr, þannig að þú verður sjá það skýrt að þú hefur áhyggjur eða sért ístöðulaus. Þú getur spurt þig "hvað veldur mér áhyggjum?". Þú verður að leita af fyllstu athygli. "Áhyggjur" verða þannig hugarhlutgervingin. Þannig nýtirðu áhyggjurnar. Sjáðu fyrir þér áhyggjurnar og endurtaktu "þetta eru áhyggjur". Þannig verður truflunin jákvæður kraftur sem þú getur virkjað.

Efi er fjórða hindrunin. Þegar efinn gerir vart við sig leiðir hann þig alltaf á villigötur og hindrar þannig þroska hugans. Mikilvægt er að vera meðvitaður um hvers kyns efinn er og um hvað þú ert að efast eða hvað orsakar efann. Ekki festa þig í að leita að svörum, vegna þess að í rökhugsuninni felst engin viska. Innsæi er hafið yfir rökhugsunina.

Glímann við efann byggist á réttum skilningi. Ef þú gerir þér ljóst að rökhugsunarhluti heilans gefur þér ekki svörin, þá ertu á góðri leið að öðlast réttan skilning. Ekki festa þig því í leitinni að svörunum, reyndu frekar að einbeita þér að þekkingu og reynslu byggða á innsæi. Notaðu þannig hindrunina sem tæki í hugleiðslunni með því að tengja meðvitundina við efann og endurtaka:"efi", "efi". Haltu því áfram þangað til efinn leysist upp og þú getur haldið áfram við hugleiðsluna. Allir sem iðka hugleiðslu þurfa að glíma við einhverjar af þessum fimm hindrunum og því er mikilvægt að þekkja þær náið. Notaðu þannig alltaf hindranirnar til þess að auka kraftinn. Reyndu aldrei að berjast við hindranirnar, þá missirðu kraftinn. Hugleiðsla er notuð til þess að ná ró og friði .

Mikilvægt er að samþykkja allt sem við skynjum með skilningarvitunum. Öll sex skilningarvitin geta skapað hindrun. Ef þú ert meðvitaður um skynjunina, er engin hindrun heldur sterk meðvitund sem leiðir til innsæis. Ástæðan fyrir tilkomu hindrananna er sú að við erum ekki nógu meðvituð, ekki nógu meðvituð þegar þær spretta upp og þannig skapa hindranirnar ýmiskonar tilfinningar. Sem dæmi er hægt að tala um þegar horft er á blóm og einungis er um það að ræða. Ef þú ferð að hugsa um hvers konar blóm þetta sé eða hvaðan það kemur, hvað það kostar o.s.frv., þá er komin skilyrðing. Ef þú ert ekki nógu vakandi þá leiðir það til fleiri spurninga. Þegar þetta gerist þá verður algjört tap á skynjuninni og tilfinningar hafa náð heljartökum á þér. Sá sem er góður í hugleiðslu sér því einungis sem fyrir augun ber, ekkert meir.

Stundum koma fram líkamleg áreiti eða skynjun eins og sársauki, kláði eða einhver önnur þægileg skynjun líkamans. Skoðaðu hana sem áhorfandi og vertu meðvitaður um skynjunina og finndu strax nafn á hana þegar hún gerir vart við sig. Ef þú ert ekki nógu meðvitaður um að tilfinning hafi sprottið fram, einbeittu þér þá og báðu til hugarminnispunkt(mental note): "þetta er tilfinning". Haltu áfram þangað til tilfinningin er horfin.

Til dæmis þegar þú finnur fyrir sársauka í fætinum og þér líka ekki við hann. Þú finnur fyrir miklum sársauka og vilt skipta um stellingu eða ferð að hlakka til að hugleiðslunni ljúki. Þarna er neikvætt viðhorf til sársaukans. Í þessu tilviki ættirðu að búa til vissa fjarlægð milli þín og sársaukans. Þú getur gert það með því að merkja það sem "sársauki", "sársauki". Með þessu móti missir sársaukinn tökin á þér og hverfur að lokum.

Veit svo sem ekki hvaða lærdóm ég hef dregið af því að lesa um Vipassana, en eflaust er hægt að nota þetta til að hreinsa hugann. Allt í lagi að prófa þetta einhvern tíma við tækifæri.